photo: The Sartorialist
Aς υποθέσουμε ότι διαβαθμίζουμε το αστικό ανδρικό ντύσιμο σε τρεις σκάλες, από το πιο τυπικό έως το πιο φανταιζί και προσωπικό: Ξεκινάμε λοιπόν από το τυπικό power suit του μπίζνεσμαν και του στελέχους, την corporate στολή· εδώ μετράνε η ομοιομορφία, οι φίρμες, το ατσάλινο χρώμα, η αυστηρή γραμμή. Ας πούμε, ανθρακί, κρεπ, χτισμένοι ώμοι· λευκό πουκάμισο, αυστηρή γραβάτα, μάυρα παπούτσια. Υπάκουο, κομφορμιστικό ντύσιμο, για ένα κομφορμιστικό, σχεδόν αυταρχικό περιβάλλον. Πολύ boring, αλλά υπό όρους αναπόφευκτη στολή. Κατά συντριπτική πλειονότητα, τα ρούχα, κοστούμια, πουκάμισα κ.λπ., είναι πρετ-α-πορτέ ή ημιέτοιμα, από ακριβές φίρμες ή μιμήσεις αυτών.
Το επόμενο στάδιο είναι το ντύσιμο του τζέντλεμαν. Ο τζέντλεμαν δεν δεσμεύεται από το εταιρικό ήθος των προηγουμένων· είναι συνήθως ελεύθερος επαγγελματίας (ή, το ιδανικό, εισοδηματίας) και ορίζει τους κανόνες του ο ίδιος. Τολμά (οφείλει να τολμά) συνδυασμούς χρωμάτων, υφάνσεων, μοτίβων, υλικών ― ακριβώς όπως τολμά νεωτερισμούς και καινοτομίες στη δουλειά του. Η σημασία δίδεται στη λεπτομέρεια και τη διακριτική εξατομίκευση ― όσο πρέπει. Το «όσο πρέπει» δεν το βρίσκεις χαραγμένο σε πέτρινες πλάκες, οφείλεις να το μάθεις μόνος σου, να το αισθάνεσαι, να το επανορίζεις κάθε τόσο, παρά να το παπαγαλίζεις. Κατά πλειοψηφία, τα ρούχα είναι ραμμένα κατά παραγγελία, ύστερα από προσεκτική προσωπική επιλογή του υφάσματος στον έμπορο, με διαδοχικές πρόβες στον ράφτη και την πουκαμισού κ.λπ.
Οι περισσότεροι καλόγουστοι και ψαγμένοι άνδρες τερματίζουν ενδυματολογικά και εννοιολογικά στο στάδιο του τζέντλεμαν. Φτάνουν κάποτε να διαλέξουν ένα ωραίο ύφασμα, να το κρατήσουν στα δάκτυλα τους, να το χαϊδέψουν, να παραγγείλουν τις τσέπες του παντελονιού ίσιες και τις πιέτες να κοιτούν προς τα μέσα, να φορούν ένα ρούχο φτιαγμένο ειδικά γι’ αυτούς, για τις ιδιοτροπίες και τα γούστα τους, για τον σωματότυπό τους. Σε αυτό το στάδιο, του τζέντλεμαν, ο άνδρας κινείται έξω από την τυραννία της μόδας, στην επικράτεια του στυλ και της ελεύθερης αυτοέκφρασης· αντιλαμβάνεται το ντύσιμο σαν αυτοέκφραση και όχι σαν συμμόρφωση.
Σε αυτό ακριβώς το κομβικό σημείο, της αυτοέκφρασης, αρχίζει το τελευταίο στάδιο, του δανδή. Αν ο τζέντλεμαν υπερβαίνει τα δεσμά της μόδας και του κομφορμισμού, ο δανδής τα αποδομεί, τα περιφρονεί, τα κατεδαφίζει. Ο δανδισμός είναι η νιρβάνα του στυλ. Και ο δανδής είναι ποιητής. Και μάρτυρας.
Οπως τα αρχέτυπα του δανδισμού, ο Σαρλ Μπωντλαίρ, ο Οσκαρ Ουάιλντ, ο Ωραίος Μπρούμελ, ο σημερινός και παντοτινός δανδής είναι έτοιμος να συγκρουστεί και να ματώσει, να θυσιαστεί, για το στυλ του, για τις ιδέες του, για την ατομικότητά του. Είναι ένας ελευθερόφρων, ένας παράφορος λιμπερτίνος, που μπορεί να φορά βαρύτιμα πουκάμισα αμφιβόλου καθαριότητος, να παραμένει πρίγκιπας σε ένα καταγώγιο, να περιφρονεί το πρωτόκολλο, να ποδοπατά τις φίρμες και τα brand names.
H μοναδικότητά του εκφράζεται με εμμονές και λεπτομέρειες. Εμμονή στο παρδαλό μαντιλάκι στην τσέπη του σακκακιού, ένα αινιγματικό σμαραγδί ή ένα δαμασκηνό, ταιριασμένο σε υπόγεια αρμονία με τα γαιώδη τουίντ· εμμονή σε ένα μποέμικο καπέλο, ένα μαλακό τράβελερ φεντόρα από τρίχα λαγού, λίγο φθαρμένο, με μια πονεμένη ιστορία ενσωματωμένη στη φόδρα· εμμονή στις φούξια κάλτσες που κοντράρουν με το σύμπαν· εμμονή στις ξεκούμπωτες μανσέτες, που όμως δεν κρέμονται μακριές, αλλά ισορροπούν ακριβώς πριν τον καρπό· εμμονή σε μια ορισμένη καρφίτσα στο πέτο του βελούδινου μπλέιζερ.
Ο δανδισμός είναι μια ατέλειωτη διαδοχή εμμονών. Ελευθερωμένος από τις συμβάσεις και τις νόρμες, ο δανδής μπορεί να αφεθεί στην αυτοπραγμάτωση, στην αρμονική αυθαιρεσία. Από το “οσο πρέπει” του μετριοπαθούς τζέντλεμαν, πετά προς το ριψοκίνδυνο μα τόσο γοητευτικό “όσο αντέχω”. Οσο αντέξει.
Sartorial 